Televizyon (tv) besleme katı smps hakkında bilgi

MEGEP (Mesleki Eğitim ve Öğretim Sisteminin Güçlendirilmesi Pprojesi) TELEVİZYONUN BESLEME KATIBesleme Katının Yapısı : Doğrultulmuş (regüle edilmiş) gerilimler, devrelerde ihtiyaç vardır. Zira yük değerlerinin ve şebeke gerilimi değişimine karşın sabit DC çıkışını muhafaza etmesi gerekir. Buna gerilim doğrultması (regülasyonu) denir.

AC giriş genliği değiştiği zaman güç kaynağının DC çıkışında değişme olması tabiidir. İşte bu çıkıştaki alternans değişikliğini ancak bir doğrultma devresi ile önleyebiliriz. Cihazımız ya da devremiz iyi bir DC güç kaynağı sayesinde değişken AC sinyaller veya DC alternans farklarından etkilenmediğinden daha randımanlı çalışır. Bütün elektronik cihazlarda besleme kaynağı bulunmaktadır. Besleme kaynakları devrelere hem yeterli akım hem de gerilim sağlar. Buna güç besleme adı verilir.

Eski tip TV alıcılarında klasik besleme devreleri kullanılıyordu; ancak günümüz de artık anahtarlamalı ve korumalı güç kaynakları kullanılmaktadır.

TV alıcılarında, birbirinden bağımsız çok sayıda besleme gerilimine ihtiyaç vardır. TV alıcılarında besleme gerilimleri doğrultucular, gerilim dönüştürücüler, filtreler, kararlılık (stabilize) devreleri yardımıyla şehir şebekesinden elde edilir.

TV alıcılarında aşağıda belirtilen değerlerde besleme gerilimlerine ihtiyaç duyulur.

Yatay saptırma çıkış katı, RGB çıkış ve resim tüpü odaklama sisteminin beslemesi için 150 – 250 Volt arasında DC gerilime ihtiyaç vardır.

Ses frekans katı için 15 – 40 Volt arası DC gerilime ihtiyaç vardır.

Önemli işaretleri işleyen bütün katlar için 12 Volt civarında DC gerilime gerek
vardır.

Resim tüpü flamanı için 6,3 Volt gerilime ihtiyaç vardır.

Resim tüpü anodu için 15 – 30 KV arasında yüksek bir DC gerilime gerek vardır.

Tüm bu ihtiyaç duyulan gerilimler TV şasesi üzerinde bulunan besleme devrelerinden sağlanır. Bu gerilimlerin tümü şehir şebekesinden direkt olarak elde edilmez. Yatay saptırma çıkış katındaki EHT trafosundan da yararlanılır.

TV alıcılarında besleme düzeni hazırlanırken şehir şebekesi gerilimi ile devremizin şasesi birbirinden yalıtılmış olarak kullanılır. Aksi durumlarda devrelerimizin şase noktalarına şehir şebekesinin faz hattı gelebilir.

TV alıcılarında bugün SMPS ( Switch Mode Power Supply-Anahtarlamalı Mod Güç Kaynağı) anahtarlama tarzlı güç temin eden besleme devreleri kullanılır.

Şekil 1.1: Örnek TV alıcısının daha açık besleme blok devresi

Bu modülde örnek olarak alınacak TV alıcısının daha açık besleme devresi yukarıda görülmektedir. Burada F01 AC şebeke üzerindeki sigortadır. Köprü diyot olarak 4 adet 1N4007 diyot kullanılmıştır.

C5 100μF/400V filtre kondansatörüdür. IC1 SMPS TDA4605 entegresi, osc ve kontrol işlemlerini yürütür. Q1 Mosfet transistörü ise anahtarlamalı mod trafosuyla çalışır.Kumanda palslerini ise TDA4605 osc entegresinden alır. Anahtarlamalı mod trafo çıkışından çeşitli AC gerilimler alınır, doğrultularak çeşitli devrelere uygulanır.

Güç Kaynağı Devreleri

Anahtarlamalı Mod (SMPS) Güç Kaynağı : Yeni tip TV alıcılarında kullanılan bir güç kaynağı şeklidir. Şebeke geriliminin 160 – 260 Volt arasındaki gerilim değişmelerinde yükün çalışma özelliğinin bozulmamasını sağlar. Yük herhangi bir nedenle aşırı akım çekerse devre elemanlarını koruyan özel güç kaynaklarıdır. Bu güç kaynaklarına kısaca SMPS güç kaynakları adı verilir.

Resim 1.1: Örnek bir TV alıcısı anahtarlamalı mod besleme katı

Aşağıda örnek bir TV alıcı besleme devresi görülmektedir. 165 – 265 Volt arasında herhangi bir anormallik yapmadan çalışma özelliğine sahiptir. Sistemin iç kısmı sıcak şasedir. SMPS trafosu ile şasenin diğer kısımları şebekeden izole edilmiştir.

Şekil 1.2: Örnek bir TV alıcısına ait anahtarlamalı mod besleme devresi

Ana besleme kaynağından alınan gerilimler, anahtarlama tarzı ile istenen güce çevrilmesi anlamına gelen anahtarlamalı güç kaynakları yeni tip TV alıcı ve monitörlerde kullanılmaktadır.

Bu sistem iki ayrı şekilde gerçekleştirilir. Biri transistörlü SMPS güç kaynakları; diğeri ise entegreli SMPS güç kaynaklarıdır. Besleme katı 28KHz osilatör frekansı ile kontrol edilerek çalışmaktadır. Aynı şasenin besleme katının üç ana elemanı vardır:

IC1 TDA 4605 anahtarlama entegresi
Q1 STH5N80 SMPS güç transistörü
TR1 SMPS besleme çıkış trafosu

Şebeke gerilimi R1 direnci üzerinden geçerek D1, D2, D3, D4 diyotlarından oluşan köprü sisteminde doğrultulur ve C5 – 100μF 400 Volt kondansatörü ile filtre edilerek SMPS trafosunun 1 ve 2 nulu ayakları üzerinden Q1 STH5N80 mosfet transistörü üzerinden şaseye akım akıtılmış olur.

Q1 mosfet transistörünün anahtarlanma şekli, doğrultulmuş olan şebeke gerilimi üzerinden R2 68K direnç üzerinden IC1 TDA 4605 entegresinin 6 nulu ayağına ilk gerilim verilmiş olur.

İlk başlatma gerilimini almış olan TDA4605 entegresi 5 nulu ayağından 28KHz civarında kare dalga üretmeye başlar. Üretilen bu kare dalga işareti R8 47Ω direnç üzerinden Q1 STH5N80 mosfet transistörünün kapı (gate) ucunu tetikleyerek SMPS katının ilk çalışması gerçekleşmiş olur.

TR1 SMPS trafosunun 4 nulu ayağından çıkan gerilim D6 BYD33 diyotu ile doğrultulup C11- 47μF -16 Volt kondansatör ile filtre edilerek IC1 TDA 4605 entegresinin yine 6 nolu ayağına verilerek aynı entegrenin daimi çalışma gerilimi elde edilmiş olur.

TDA4605 entegresinin 3 nulu ayağını devamlı olarak şebeke gerilimi kontrol eder. Şebekeden gelen gerilim 165 Volt’un altına veya 265 Voltun üstüne çıktığı zaman 5 nulu
ayaktan çıkan kare dalga kesilerek devrenin hasar görmesini önlemiş olur.

Şekil 1.3: TDA 4605 entegresi ayak gerilimleri

TDA 4605 entegresinin 2 nulu ayağı ise devamlı olarak devreden çekilen akımı kontrol eder. SMPS içerisinde veya SMPS katının dışında herhangi bir şekilde aşırı akım çekildiği zaman aşırı akım koruması yine devreye girerek aynı entegrenin 5 nulu çıkışından alınan kare dalgayı keser ve SMPS katını aşırı yüke karşı korumuş olur.

TDA 4605 entegresinin gerilim ve akım korumalı olarak üretmiş olduğu 28KHz’lik kare dalga işareti Q1 mosfet transistörünün devreye girmesini sağlayarak mosfet üzerinde yüksek bir AC akım oluşmasını sağlar.

Q1 mosfet transistörü üzerinde meydana gelen yüksek AC akımda TR1 SMPS trafosunun sekonder kısmına aktarılarak besleme çıkış gerilimleri elde edilmiş olur.

Resim 1.3: Anahtarlamalı mod osilatör sinyalinin osilaskop görüntüsü

Yukarıda osilaskopla besleme katı osilatörünün test işlemi yapılmaktadır. Mosfet çıkışındaki; yani 1 nulu ölçüm noktasında osilatörün üretmiş olduğu 28KHz’lik kare dalga sinyali kontrolü yapılmış ve dalga şekli osilaskop ekranına yansıtılmıştır. Bu sinyali alıyorsa besleme katı osilatörü ve aynı zamanda anahtarlamalı mod besleme katınız çalışıyor demektir.

Elektronik Sigortalı Besleme Devresi

Bu tip besleme devrelerinde şebeke gerilimi bir köprü diyotla doğrultulur. Elde edilen DC gerilim anahtarlama tristörüne uygulanır. Anahtarlama tristörü yatay saptırma katından elde edilen darbeler ile kumanda edilir. Bir arıza sonucu tristörü kontrol eden darbeler ortadan kalkarsa, tristör kesime gider ve daha fazla zarar olmaması için besleme gerilimini
keser. Devredeki D1 ile R2 elemanları cihazın ilk açılışında tristörü tetiklemekte kullanılır.

Pals ve Osilatör Devreleri

Pals Devreleri : Girişlerine verilen sinyallerden, değişik çıkış sinyalleri (palsleri) alınan devrelerdir. Genellikle R-C elemanları kullanılır. Uygulamalarda çok çeşitli pals devreleri kullanılır. Pals devlerinin öğrenilmesinde osilaskopdan ve bilgisayardan yararlanmak gerekir.

İntegral Devreler : İntegral devreleri, girişlerine verilen sinyalin integralini alır, eğer girişine kare dalga sinyali uygulanırsa, bu sinyali üçgen dalgaya çevirir. Giriş sinyali dirençe uygulanır. Giriş çıkış dalga şekilleri aşağıda görülmektedir.

Kırpıcı Devreleri : Girişine uygulanan sinyalin bir kısmını kırpan devrelerdir. En basit kırpıcı yarım dalga doğrultmaçtır. Giriş sinyalinin yönüne bağlı olarak pozitif veya negatif alternans kırpılabilir. Diyotun seri veya paralel bağlanışına göre iki tipte yapılır.

TV alıcısı göze ve kulağa hitap eden bir cihazdır. TV’de bulunan dört çıkış devresinden, ses çıkış devresi hariç diğerleri yatay saptırma çıkışı, düşey saptırma çıkışı ve RGB çıkışları görüntü ile ilgilidir.

Bu nedenle TV alıcısında meydana gelen birçok arıza, ekranda görülen değişik şekillere göre belirlenir. Örneğin, Raster var dendiği zaman, besleme katının çalıştığı, ekranın aydınlandığı, yatay ve düşey taramanın normal yapıldığı, resim tüpü anoduna yüksek gerilimin gittiği anlaşılmaktadır.

TV arızalarının rastere, resim, renk ve sese göre hangi devreden geldiği kolaylıkla tayin edilebilir. Dolayısıyla teknik eleman vakit kaybetmeden doğrudan arızalı olan kata gider ve gerekli ölçmeler yaparak arızayı tespit edebilir.

Arızanın Teşhis Edilmesi

TV alıcısının besleme katı çalışmadığında TV alıcısının çalışması tamamen durur, ekran kararır, ses kesilir (ölü alıcı). Besleme katları çok sık arıza yapan katlardan biridir, %87 gibi yüksek bir orana sahiptir. AC hat üzerindeki sigorta atık olabilir, alıcı tamamen susar. Demanyetize bobini için kullanılan PTC arızalı olabilir, sigortayı attırabilir.

Köprü diyot kısa devre olabilir, sigortayı attırır, alıcının susmasına neden olur. Filtre kondansatörü kısa devre veya açık devre olabilir, besleme devresinin çalışmasına engel teşkil eder.

Besleme katında bazı dirençlerde olabilecek değer büyümeleri katın tamamen susmasına neden olabilir. Anahtarlamalı mod osilatör entegresinin arızalanması besleme katının çalışmamasına neden olur. Genellikle besleme katı transistörü mosfet tipindedir. Sıkça arızalanan bir elemandır. Değiştirirken dikkat etmek gerekir.

Yatay çıkış katının arızalı olması, arızanın durumuna göre eğer bu kısımda bir kısa devre olması durumunda, özellikle anahtarlama güç transistörü kollektör emiter arası kısa devre oluyor ve sadece çıkış katı susmakla kalmıyor ise, besleme katı korumaya geçer ve tüm katların çalışmasını önler. Alıcıda daha büyük hasarın oluşması önlenmiş olur.

SMPS besleme transformatöründe olabilecek arızalarda aynı yukarıdaki durum ortaya çıkar. Trafo arızalarında genellikle ölçme tam netice veremediği için, trafoyu yenisi ile değiştirmek doğru olacaktır.Trafo sekonderindeki elemanların arızalanması besleme katını etkilemektedir.

Besleme katları cihazların güç tüketimini karşılar. Aynı zamanda bir arıza anında koruma yapar. Özellikle SMPS osilatörü entegresini değiştirmeden önce filtre kondansatörünü boşaltmak (deşarj etmek) gerekir.

Kısaca besleme katı arızaları TV alıcısı ve monitörlerde en fazla rastlanan arızalardandır. Besleme arızası alıcıyı ölü duruma sokabilir. Ölü alıcıyı canlandırmak mümkündür.

TV Beseleme katı diğer ğüç kontrol devreleri hakkında bilgiler ve tv tamir onarım hakkında Emeği geçen kişilere teşekkürler

yukarıda özetler verildi;