Buck/Boost Converter

| Haziran 5, 2023 Tarihinde güncellendi
Buck/Boost Converter

Uzun süredir bitirme tezi çalışmaları, ehliyet sınavı koşuşturmacası derken siteyle doğru düzgün ilgilenemediğimi, hatta internette takip ettiğim bir çok elektronik sitesini bile gezemediğimi fark ettim. Bugün kendime yarattığım bu küçük boşlukta hem kendi bilgilerimi tazelemek hem de güç elektroniği konusunu merak edenler için bir kaç örnek uygulama yapmak istedim.

Öncelikle, güç elektroniğine girmeden önce, herkesin kabul edeceği üzere altyapınızın sağlam olması gereken altı konu vardır. Bunlar mikroelektronik, kontrol, genel devre ve normal düzeyde matematik bilgisi, kaynak araştırma yetisi ve doğru simülasyon programını kullanma şeklinde sıralanabilir.

Bu sıralamada ben de normal bir öğrenci kadar alt yapım olduğunu söylemek isterim. Sonuç olarak ben bu işin uzmanı değil, uzmanı olma aday adayıyım. Yapmamız gerekenleri ise şöyle sıralayabiliriz:

– PSIM Programını kurmak,
– Kalem kağıdı elimize almak,
– Varsa devre analizi kitabımızı çıkarmak.

PSIM programı bir çok kişiye tanıdık gelmeyebilir. Açılımı Power Simulation olan program, güç elektroniği simülasyonları için özelleştirilmiş ve içerisinde güneş paneli modelinden, bir çok kontrol elemanına hatta ADC gibi çeşitli mikrodenetleyici kısımlarını içermektedir.

Programın bir diğer güzel özelliği ise oluşturduğunuz şemayı MATLAB Simulink ortamına direk aktarılabilir olmasıdır. PSIM programını indirmek için buraya basabilirsiniz.

1) Buck Converter

Buck-Converter

Yukarıda şekli görülebilecek ve genel olarak düşürücü yani step-down olarak kullanılan buck çeviricilerin verimleri teorik olarak %95’lere kadar çıkabilmektedir. Tüm SMPS’lerde olduğu gibi bobin üzerine güç depolama ve bu depolanan gücü çeşitli şekillerde aktarma ile kullanılan buck regülatör için önemli olan formüller (continuous mode için) aşağıdaki gibidir.

Buck-Formula

Örnek olarak Vi=12V, Vo=5V @2A seçelim ve anahtarlama frekansımız 50kHz olsun. İstediğimiz ripple değerleri akım ve gerilim için de 0.01 olsun. Bu değerleri sağlayan D, C ve L değerlerini hesaplarsak;

D=Vo/Vi=5/12=0.4166 olur ve buradan D=0.42,
L=12*D*(1-D)/f∆I buradan L=5.83mH ve
C=12*D*(1-D)/8LCf2 buradan C=2.5uF alınabilir.

Teorik olarak denememizi yaparsak, aşağıda görüleceği üzere devremizin oldukça sağlıklı çalıştığı görülebilir.

Buck-Teorik-devre

Elbette kullandığımız kaynaklar sonsuz çıkış gücüne sahip olmadığından, çıkışa bağlanacak değişik yüklere karşın bizler sabit akım veya sabit bir gerilim değeri elde etmek isteriz. Bunun için D yani doluluk oranını aldığımız geri besleme bilgisine göre sürekli değiştirmemiz gerekmektedir.

Ben hem sabit akım hem de sabit gerilim için ilgili kontrol mekanizmalarını PSIM’de aşağıdaki şekilde kurdum. Ve simülasyonlarından da görüleceği üzere (şekle tıklarsanız büyür) istediğim değerlerin hiç değişmediğini gördüm.

Buck-Current-Voltage

Elbette burada siz PI kontrol yerine istediğiniz başka kontrol yöntemlerini kullanabilirsiniz. Ayrıca piyasada bu işlemi yapan bir çok entegre de bulabilirsiniz.

2) Boost Converter

Boost-converter

Yukarıda şekli görülebilecek, genel olarak gerilim yükseltmek yani step-up olarak kullanılan boost çeviriciler özellikle led sürücü devrelerinde oldukça fazla kullanılmaktadır. Boost converter için kullanılacak formüller (continuous mode için) ise aşağıda görülebilir.

Boost-Formula

Biz boost converter örneği olarak Vi=5V Vo=12V @2A, anahtarlama frekansımızı 50kHz, akım ve gerilim ripple’larını 0.01 seçelim. Bu değerleri sağlayan D, L ve C’yi hesaplarsak;

D=1-(5/12)=0.583 olur ve buradan D=0.58,
L=5*0.58/50k*0.01 buradan L=5.83mH ve
C=2*0.58/50k*0.01 buradan C=2.32mF olur.

Bu değerlere teorik olarak devremize uygularsak, aşağıdaki şekilde görüleceği üzere, devrenin oldukça sağlıklı çalıştığı görülebilmektedir.

Boost-Teorik-devre

Buck converter’da olduğu gibi boost convertor’da da geri besleme almak, akım ya da gerilimi kontrol etmek çok önemlidir. Boost eviricinin endüktans, diyot ya da çıkış gerilimi üzerinden geri besleme alarak kontrol etmek mümkündür. Ben PSIM’de bunu endüktans üzerindeki ortalama akımı kontrol ederek sağladım. Ufak bir hesaplama ile çıkış gücü giriş gücüne eşit dersek;

Po=12*2=24W ve Po=Pi dersek,
Pi=5*Iav’dan 24/5=Iav olur ve buradan Iav=4.8A çıkar.

Böylelikle endüktansın üzerindeki ortalama akım 4.8A olmasını sağlayan kontrol devresini tasarlarsak aşağıda göreceğiniz PSIM devresine ulaşırız.

Boost-converter-Current

Yine şekilde görüleceği üzere PI kontrolün yerine istediğiniz başka kontrol yöntemlerin ide kullanabilirsiniz. Buck eviricilerde olduğu gibi boost için de bir çok entegrenin piyasada bulunabileceğini de ayrıca hatırlatmak isterim.

Herkese iyi çalışmalar dilemeden önce güç elektroniği konusunda çalışma yaparken güvenlik önlemlerine azami şekilde dikkat edilmesini öneririm.

Başlangıç için bilgilendirici olabilecek yukarıdaki denemelerin PSIM simülasyon dosyaları;

buck-boost-converter

Şifre-Pass: 320volt.com

Yayım tarihi: 2010/10/27 Etiketler: , , , ,



31 Yorum “Buck/Boost Converter

  1. M.Fatih İNANÇM.Fatih İNANÇ

    Eline sağlık Fırat.
    Verdiğin bilgiler ve simülasyon sonuçları gerçekten çok faydalı.
    Ben de güzel istifade ettim doğrusu.

    Bitirme tezin bitene kadar senden Güç Elektroniğine dair bilgi paylaşımları bekliyoruz. 🙂

    Kolay Gelsin.
    Selametle…

    CEVAPLA
  2. FxDevFxDev

    Bir kaç gün içinde bitirme tezimin konuları içerisinde olan Flyback converterları da sitede anlatmayı düşünüyorum bakalım 🙂

    CEVAPLA
    1. Ebru SadiEbru Sadi

      Booost ve buck devresi yapmam gerekiyor dc-dc konvertör olarak da geçiyor kaynaklarda fakat devrenin şemasını bulamadık bord üzerinde nasıl kurabiliriz yardımcı olur musunuz lütfen mail adresim: [email protected]

      CEVAPLA
  3. M.Fatih İNANÇM.Fatih İNANÇ

    Bekliyoruz bakalım 🙂
    İyi çalışmalar.

    CEVAPLA
  4. mahmutmahmut

    Selamlar Fırat nasılsın,

    Bu güzel yazın için teşekkürler.Formüller ile gayet güzel sonuçlar elde ediliyor.

    Senden ricam,bir örnek de buck-boost converter için yukarıdaki gibi devresi,anlatımı ve formüllerini verebilir misin?

    Çok mu şey istiyorum yoksa 🙂

    Kolay gelsin…

    CEVAPLA
  5. FxDevFxDev

    @Mahmut: Evet arada buck-boost converter ve cuk’e atlamıştım. Bu haftasonu buck-boost ile ilgili bir yazı yazmaya çalışacağım 😉

    CEVAPLA
  6. ümitümit

    Ya her şey güzel de bana devre elemanlarının değerleri lazım çok acil cevap verirseniz sevinirim. Cevap yazarsanız sevinirim

    CEVAPLA
  7. FxDevFxDev

    @Ümit: Bakmak ile görmek arasındaki fark burada olsa gerek. Bir mühendis, işten anlayan biri, bu kadar gereksiz bir soru sormazdı, hiç gücenmece yok. İşte bu blog’u açmamın nedeni bu; milleti “işte buna üç sarım atacaksın, şurada bu mosfeti kullanacaksın” saçmalığından kurtarmakken senin sorduğun soruya bir kez daha bakmanı öneririm.

    CEVAPLA
  8. kürşatkürşat

    Buckboost converter ile ilgili olan kısımı ne zaman göndereceksiniz
    İyi çalışmalar

    CEVAPLA
  9. FxDevFxDev

    @Kürşat: En kısa zamanda ama net bir tarih veremiyorum.

    CEVAPLA
  10. kürşatkürşat

    Peki buck boost converterde L ve C değerlerini nasıl hesaplıyoruz yetiştirmem gereken proje varda C değerinin formulunu bi türlü bulamıyorum.

    CEVAPLA
  11. FxDevFxDev

    @Kürşat: Proje senin olduğu için C’nin formülünü ben değil senin araştırman gerekiyor ezberden söyleyemem şu an.

    CEVAPLA
  12. selçukselçuk

    buck converter için hesaplanan C değerinin formülünden aynı sonucu çıkaramadım acaba ordamı bi yanlışlık var bendemi?

    CEVAPLA
  13. selçukselçuk

    bende sorun varmış sanırım. üstteki formüle bakınca anlaşılıyor. Fakat şimdi de simülasyonda isteğim değerleri elde edemıyorum nedeni ne olabilir? 310V-16V luk bir buck yapmaya çalışıyorum. Verilen formüllerle C=31.3uF , L=379mH çıkıyor fakat simülasyonunu yaptığım zaman 16 volta kadar çıkamıyorum.

    CEVAPLA
  14. msttmstt

    hocam verdiğin formullerde frekans değerini kendim belirleyip sonrasında c ve L değelerini bulup 50 voltu 12 volta indirmeye çalıştığımda problem çıkıyor sadece 5khz de veriyor değerleri gerisi çok saçma çıkıyor 100khz için hesaplamaları yaptığımda çıkan sonuçları psim de koyduğumda uçuk değerler çıkıyor yarıdmcı olursanız sevinirim

    CEVAPLA
    1. FxDevFxDev

      12V kaç amper olduğunu yazmamışsın. Ben 1A olacağını düşündüm. Aşağıdaki değerleri koyarsan sistemin çalışacaktır:

      f=100kHz
      Vin=50V
      Vout=12V
      Iout=1A
      L=200uH
      C=220uF
      Duty=%24

      CEVAPLA
      1. hüseyinhüseyin

        iyi günler DC-DC düşürücü dönüştürücüde çıkıştaki gerilim dalgalanmasını yüzdelik olarak psim similasyonu üzerinde nasıl göstere bilirim acaba

        CEVAPLA
  15. burakburak

    Merhaba benim bir devre için akım sınırlamam lazım devrede bir güç ledi kullanıyorum ve güç ledinin üzerine en fazla 700 mA düşmeli ben bir transistörüm base bacagına pwm darbesi uyguluyorum transistör açılıp kapanarak ledin parlaklığıyla oynuyorum fakat transistör beslemesi 20 volt.Ben bu 20 voltu 30 volta cıkardığım zaman bile benim akımım 20 voltta ne gördüysem o olmalı yani transistörün kolektör gerilimi değiştiğinde güç ledinin üstüne düşen akım değişmemeli bunu nasıl yapabilirim.

    CEVAPLA
  16. FatihFatih

    Boost converter daki PI denetleyicisi hakkında biraz bigli verebilirmisiniz ? Kontrol devresinde yapılmak isteyeni anlayamadim

    CEVAPLA
  17. yunusyunus

    merhaba arkadaslar ben dc dc buck converter sürücü devresi yapıyorum ufak bir bölge de takıldım sizlere sorayım dedim tlp mizi mosfete bağlamadan önce seri bir direnc ve ona seri birbirine parelel bağlı direnc ve diyort bağlıyoruz fakat oradaki direnc hesabını yapamadık yardımcı olursanız cok iyi olur şimdiden teşekkürler 🙂

    CEVAPLA
  18. Ali BenAli Ben

    merhaba, 12V DC girişli boost converter dan 18V-24V DC çıkışlı 1A bir devre tasarlamam gerekiyor ama ne yapacağıma ne alacağıma dair hiçbir fikrim yok. hiçbirşey bilmeyen bu öğrenciye yardımcı olursanız çok memnun kalırım..

    CEVAPLA
  19. canerayberkkcanerayberkk

    merhabalar 24V u 12 V 2A e düşürüren BC yapmaya çalışıyorum . yukarda verdiğiniz formuller çok güzel fakat kendi anlatımınızda ripple değerleri ve frekansı vermişssiniz . benim ise özellikle bu frekans değerlerini ve ripple değerlerini kendim düşünüp tasarlamam isteniyor . bu değerleri seçerken neye dikkat ediyoruz . birde çıkış akımının 2A olmasını neye göre berlirliyoruz ? bunla ilgili yardımcı olabilirseniz sevinirim . [email protected] teşekkürler.

    CEVAPLA
  20. serkanserkan

    Booost convector devresi yapmam gerekiyor kaynaklarda fakat devrenin şemasını bulamadık bord üzerinde nasıl kurabiliriz yardımcı olur musunuz lütfen mail adresim:
    [email protected]

    CEVAPLA
  21. MGMG

    Hocam neden kontrol için IGBT seçimi yaptığınzı sorabilirmiyim.
    Mosfet ile yaptığımızda nasıl bir problem ile karşılaşılır?

    CEVAPLA
  22. MGMG

    Hocam buldugum bir eğitim kitabında c formulu bu şekilde sizin göstermiş oldugunuz ile arasındaki fark nedir.
    acıklarmısınız
    C= (1-D) / [8L(DeltaV/V)f*f]

    CEVAPLA
  23. MÜ

    Merhaba, 30v-96v boost converter yapmaya çalışıyoruz , çıkış akımımz 8A . %85 verimde , frekansımız 20khz, bu verilere göre diğer değerleri de bulup akım modda çalıştırdğımızda Pİ kontrollü devrede çıkış gerilimi 96v civarında dalgalaınıyor. Bu dalgalanmayı nasıl azaltabiliriz, pi parametlerimiz ne olmalı?

    CEVAPLA
  24. bahattinbahattin

    düşürücü-yükseltici devresini kurmaya kalksam nasıl kurmalıyım

    CEVAPLA
  25. Berk AğaçkanlıBerk Ağaçkanlı

    Öncelikle herkese merhaba, Ben bir buck converter devresi yapmak istiyorum fakat devrede kullanacağım akım çok az voltaj çok fazla (100V 100uA(mikroamper)) bu voltajı sabit 2v 5mA değere çıkarmak istiyorum. Bu voltajı düşürmek için kullanmam gereken devre elemanlarının değerleri ne olmalı? Formülde anlamadığım yerler var. Yardım ederseniz sevinirim.

    CEVAPLA
    1. Emre KAYAEmre KAYA

      Merhaba Berk. Güç elektroniği bilgilerimi tazelemek amacıyla örnek devreler yapıyordum. Buck converterlerle ilgili biraz çalışma yaptım. Sonra senin yorumunu ödev gibi görüp yapayım dedim. Açıklamayı çok uzun yapmayacağım direk parametreleri vereceğim.
      Verilenler: Vi=100V , Vo=2V , Iout=5ma , f=50kHz , V_ripple=%10Vout , I_ripple=%1Iout
      Formüllerde istediğin değerleri yerine koyduğumuzda Endüktans: 169mH, Capacitance: 25nF D=0.02 , 5 mA çıkış için R:10 ohm olacak.
      IGBT yerine Mosfet kullandım. Kare dalga üretecin sinyali diyottan geçerek Mosfetin gate ucuna gidecek şekilde kullanılması gerekiyor. Sistemi çalıştırdım. Simülasyonda istenilen değerleri veriyor. Çalışmalarında başarılar dilerim. Kolay gelsin.

      CEVAPLA
  26. H.AliH.Ali

    Merhaba, bir güç elektroniği ödevi için devre tasarlanmamız istenmiştir. Ödev bilgileri:
    – 50W gücünde bir yükseltici dönüştürücü tasarlanacaktır.
    – Dönüştürücü giriş gerilimi 24V olacaktır. Yük direnci değişken olacaktır. Dönüştürücü çıkışındaki gerilim 48V olacaktır.
    – Dönüştürücü devresi için gerekli darbe genişlik modülasyonu 555 entegresi ile sağlanacaktır.
    – Uygun bir MOSFET kullanmanılacaktır.
    – Bobin akımı en çok %40 (0.4I) civarında dalgalanabilir. Çıkış gerilimi en çok %2 kadar dalgalanabilir. Bu kriterleri sağlayan endüktans değeri ve kondansatör seçimi yapılacaktır.
    Bu bilgilere göre hesap yaptığımda;
    F=11077Hz
    L=2mH
    C=68uF
    Bu değerleri buluyorum simüle ettiğimde en çok 35V çıkış gerilimi gözükmekte nerede hata yapıyorum anlayamıyorum. İlgilenirseniz sevinirim. Saygılarımla H.Ali

    CEVAPLA

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir