Çok eskiden UC3843 smps kontrol entegresi üzerine kurulu bir ATX güç kaynağı ile modifiye tecrübem olmuştu benim için faydalı değişik bir tecrübe oldu bilirsiniz piyasada flyback tipi bilgisayar güç kaynağına pek rastlanmaz genelde TL494 ürerine kurulu “half bridge” tekniği ile çalışan modeller olur.
Yazıda bahsi geçecek olan ATX güç kaynağı 230W ve nadir bulunuyor şimdiye kadar 2 adet gördüm zaten bu yazıyı 2 görüşme sayesinde hazırlıyorum.
Konuyu elimden geldiği kadar detaylı anlatacağım bu nedenle yazı iki bölüm olacak ilk bölümde güç kaynağını, çalışma sistemini anlatacağım ikinci bölümde tek çıkış için nasıl modifiye edildiğini anlatacağım ayrıca çıkış güç trafosunun tel, sarım bilgilerini vereceğim
Yazıyı hazırlamak çok uğraştırdı eksikler olabilir. Flyback SMPS sistemi, çalışması, tamiri konusunda az çok faydası olacağını düşünüyorum umarım bu makale ilgilenen kişilere feyz verir
Sunny ATX-2300 Güç Kaynağı
Evet, yukarıdaki resimlerde gördüğünüz gibi bir güç kaynağı fazla karmaşık sayılmaz fakat bu tip sistemlere yabancı olunca kafa karıştırıyor ilk gördüğümde nasıl çözülür diye düşünmüştüm devre kartının bir altını bir üstünü inceleyip notlar alarak sistemi çözdüm ayrıca şeması da yoktu uzun süre sonra şemayı buldum şans işte
Aşağıdaki resimde sistemi yediye böldüm tek tek katları açıklayacağım bu arada aktardığım bilgiler tecrübelerim sonucu oluştu yanlışlar, hatalar olabilir
1-EMI-filtre: Öncelikle şebeke 220v giriş filtresi pasif EMI filtre basit standart yapıda bir bobin düşük değerde kondansatörler, ntc ve direnç çok ucuz kalitesiz model güç kaynaklarında kullanılımyor yani filtre olmadan da sistem çalışır
2-Doğrultucu-dc-filtre: Şebeke geriliminin doğrultulup DC voltaja çevrildiği bölüm dikkat ederseniz half bridge köprü sistemlerde olduğu gibi iki adet seri DC filtre kondansatörü (330uf 200v) var aslında tek kondansatör de kullanılabilir ama 110v / 220v anahtarı olduğu için tasarımı bu şekilde yapıyorlar nede olsa bir çok ülkeye satılıyor seçici anahtarın 220v konumunda kondansatörler seri kullanılıyor değerleri 165uf 400v oluyor 110v konumunda anahtar kondansatörleri paralel bağlıyor kondansatör değeri 660uf 200v oluyor bu anahtar yüzünden bir çok kişi sorun yaşamıştır güç kaynakları arızalanmıştır.
Kondansatörlere paralel bağlı 220k dirençler cihaz kapatıldığında voltajın kısa sürede kondansatör üzerinden alınması için bu dirençlerin değerleri 100k, 220k, 330k, 470k, 560k olabilir 100k altında değer şimdiye kadar görmedim genelde yeterli inceleme yapmadan yapılan tamir işlerinde bu dirençler fazla önemsenir sistemin çalışmasında bir görevleri yoktur.
3-Stansby-yardımcı-besleme: Sistemin önemli bir bölümü ayrı bir besleme katıdır bu kat hem UC3843`ü besler hem de sekonder DC çıkış bölümünde 5 volt stantby (uyku modu) voltajını sağlar bu voltaj mor kablodadır ve güç kaynağının fişi takılı olduğu sürece iletilir yani stantby yardımcı besleme sürekli çalışır bilgisayarı işletim sistemi üzerinden ya da kasanın önündeki düğmeden kapatmak bu bölümün çalışmasını durdurmaz.
Mor kabloda bulunan 5 volt ana kart üzerinde USB, PS2 ve bir kaç bölüme daha gider klavye, maus vb gibi yan ürünler bu voltaj üzerinden beslenir sürekli çalıştığı için PC güç kaynaklarında en çok arıza yapan bölümdür ayrıca sistemi beslediği için arıza durumuna göre sistemi de etkiler ve güç kaynağının tamamen bozulmasına hatta bilgisayarın bir çok parçasının bozulmasına neden olur.
4-UC3843-smps-kontrol: 8 bacaklı mükemmel bir entegre klasik olmuş beslemesi SMPS olan bir çok cihazda (tv, monitör, adaptörler, vcd, dvd vb.) kullanılıyor 6 numaralı pini çıkış bu pin ile Q1 K2545 mosfet sürülüyor 7 numaralı pini besleme girişi 12 volt ile besleniyor bu voltajı stantby yardımcı besleme sağlıyor yani fiş çekilmediği sürece UC3843 entegresi besleniyor bu diğer ATX sistemleri (tl494 vb.) içinde geçerli.
3 numaralı pini akım algılama için kullanılıyor k2545 mosfetin source bacağına bağlı çıkışta kısa devre ya da aşırı akım çekimi olursa source ayağına bağlı 0.22ohm direnç üzerindeki voltaj düşümüne göre mosfeti sürmeyi bırakıyor
4-Güç-trafosu-ei33: Bu cihazı modifiye etmek istememin en büyük sebebi kullanılan güç trafosunun ei33 olması bu trafo pc güç kaynaklarında en çok kullanılan trafo piyasada bolca var. Sekonder çıkışında bilgisayarın çalışması için gerekli voltajları (12v, 5v, vb.) sağlıyor primer kısmında sadece iki uç var biri şebekeden doğrultulan yüksek voltaja diğeri de mosfetin drain ucuna bağlı aslında bir sargıda UC3843 beslemesi için olmalıydı ama 3843 yardımcı beslemeden çalıştığı için gerek görülmemiş. Zaten bu olanaksız sayılır çünki güç kaynağında uyku modu var yani pasif olarak sürekli çalışacak ek sargı ile beslemede bunu sağlamak maliyeti arttırır ATX güç kaynakları için en kolay ucuz yöntem budur.
6-Çıkış-voltajı-kontrolü: Güç kaynağının çıkışında kontrol için TPS5510 entegresi kullanılmış bu entegre farklı model ATX güç kaynaklarında da kullanılıyor çok çıkışlı SMPS devrelerin kontrolü için üretilmiş güç kaynağının çıkış voltajlarını denetliyor.
Entegre 5 volt stant by, 3.3 volt, 12 volt girişleri üzerinden voltajları kontrol ediyor her hangi bir sorun yok ise 1 numaralı bacağından Power Good (gri kablo) sinyalini veriyor ana kart bu sinyali alınca çalışıyor eğer bir sorun olursa; voltaj yükselmesinde, düşmesinde IC3 PC817 opto kublör ile UC3843`ün çalışmasını durduruyor. Bu koruma, izleme sistemi farklı entegreler ile ya da transistörlü devreler ile benim gördüğüm tüm pc güç kaynaklarında var.
7-Sekonder-dc-çıkış: Bu katta bilgisayarın çalışması için gerekli voltajlar çıkıyor fakat bir istisna var 3.3 volt güç kaynağının gücü (230w) düşük olduğu için 3.3 volt 5 volt üzerinden mosfet (P3020L) ile düşürülerek alınıyor bu sistemden daha önce bahsetmiştim (Mosfet Regülatör). Yüksek güçlü bir çok kaynakta bu yüntem kullanılmıyor.
Çıkış katında yüksek güçlü voltajlar transistör tipi soğutucuya bağlı hızlı diyotlar ile doğrultuluyor 5 volt için STPS1545 kullanılmış bu diyotun bir çok modeli var 15 rakamı amperi 45 rakamı çalışma voltajını belirtir yani 15 amper 45 volt anlamında 12 volt içinse adını pek duymadığım bir diyot 10GWJ2CZ kullanılmış 10 rakamı 10 amper olduğunu 2 rakamı ise çalışma voltajının 200 volt olduğunu belirtiyor bir çok firma bu şekilde kodlama kullanıyor farklı modellerle uğraştıkça tecrübeniz artar diyotlar transistörler sorun olmaktan çıkar.
Diğer düşük güçlü voltajlar (-5v -12v) ise normal 1n400x serisi diyotlara benzer soğutucusuzdur bahsettiğim gibi eski tip ATX kaynaklarda 7905 ve 7912 negatif gerilim regülatör entegreleri ile sabitlenirler
ikinci bölümde görüşmek üzere …
düzenleme bölüm 2: https://320volt.com/flyback-atx-guc-kaynagi-incelemesi-ve-modifiye-bolum-2/
Yayım tarihi: 2010/02/24 Etiketler: atx modifiye, flyback smps, güç kaynağı yapımı, regulatör, smps bilgisi, smps devreleri, tl494 projeleri, uc3843
sağolun bu tarz çalışmalarınızı takip ediyorum. benim için çok değerli. teşekkür ederim…devamını ve başka konuları sabırsızlıkla bekliyorum. sanırım zamanla kendi smps imi tasarlayabileceğim.
emeğe saygı diyorum. gerçekten güzel çalışma yapmışsın. ben genelde anfi devreleriyle uğraşıyorum. ve devrenin güçlü olmasından önemli bu güçü verebilek trafo ve regüle devresi olması gerekiyor. senin yazılarını takip edip anfilerim için smps güç kaynakları yapacağım. tekrar teşekür ediyorum kolay gelsin…
galiba bir sorun var bende… bir türlü “Flyback atx güç kaynağı incelemesi ve modifiye” başlığındaki konu dizisini okuyamadım (1. de 2. de görünmüyor bende :(:( )
sorun çözüldü
bildirdiğiniz için teşekkürler
iyi çalışmalar
arkadaşlar bi sorum olacak
bildiğim kadarıyla trafolar ac voltaj ile çalışır
“”Sekonder çıkışında bilgisayarın çalışması için gerekli voltajları (12v, 5v, vb.) sağlıyor primer kısmında sadece iki uç var biri şebekeden” doğrultulan” yüksek voltaja diğeri de mosfetin drain ucuna bağlı “”
demişsiniz?
trafo doğrultulan şebeke voltajını (dc) yi nasıl oluyor da düşürebiliyor? kaç haftadır bu sorunun cevabını arıyorum
tüm incelediğim smpsler böyle
lütfen cevap yazabilirmisinz
Osman kardeş çok güzel soru şimdi bütüm smps devrelerinde giriş voltajı önce doğrultulur bu çok önemlidir aslında çünkü ne kadar verimli bir voltaj çıkarsa filtreden smps o kadar kaliteli olun gelelim şimdi nasıl oluyor bu işi arkadaş bahsetmiş
4. bölümde UC3843-smps-kontrol: uc entegrresi kare dalga üretiyor bu dalga ac akımın oluşturduğu dalga gibi bir nevi ac voltaj gibi bu dalga mosfete sürülüyor çünkü bu dalga düşük kuvvetsiz bir şey olduğu için yani kısa anfi gibi mosfette bu entegrenin ürettiği dalgayı yükseltiyor ve eı33 yani trafoya veriyor yani böle çalışıyor.
Trafonun bir üucuna gelen dc akım ve mosfetin d çundan çıkan dalgalı akım birleşrek trafoyu harekete geçirip bir voltaj sağlanıyor bu voltaj ac akım olarak trafonun sekonderinden voltaj düşürülüyor mosfetten çıkan voltaj çook düşük 5 10 volt gibi ac dalgalı akım traofada doğrultulan şebeke voltajıyla beslenip dedğim gibi önce voltajı düşürülen kısım
3-Stansby-yardımcı-besleme: yani bu kısım entegreyi besliyor ve kare dalglar akım olarak mosfetten güçleniyor ben böyle biliyorum bir amatör olarak araştırarak öğrendim eğer yanlışım varsa düzeltin lütfen !!!
Burhan bey merhaba,
5. maddede Güç-trafosu-ei33 primer kısmında sadece iki uç var biri şebekeden doğrultulan yüksek voltaja diğeri de mosfetin drain ucuna bağlı olan iki uç arasındaki potansiyel farkı kaç volttur. teşekkür ederim. Bunu niye soruyorum; ei33 trafosunu başka amaçla alternatif akımda kullanabilirmiyiz. yoksa sadece dc için mi tasarlanmıştır.