Fototransistörlü Devreler

Foto transistör, Fototransistör, üzerine düşen ışığın şiddetine bağlı olarak iletkenliği değişen transistör, elektronik devre elemanıdır.

Pozo metre, hırsız alarm devrelerinde, tv, uzaktan kumanda sistemlerinde otomatik açılır/kapanır otomatik kapı sistemlerinde, gece lambalarında vb. bir çok elektronik uygulamada ışık algılayıcısı olarak kullanılır.

Fototransistörlü Enfraruj alıcı devresi

Devre gün ışığından etkilenmeyecek şekilde tasarlanmıştır. Yani, devre kondansatör ve dirençli filtreler sayesinde sadece 2,7 kHz’lik frekansa sahip enfraruj ışınları algılayabilmektedir. Çıkışta bulunan rölenin çalışabilmesi için verici devresinden 2,7 kHz’lik ışınlar gönderilmelidir. Devreyi çalıştırmak için 2,7 kHz’lik basit bir enfraruj verici devresi yeterli olmaktadır.

Vericiden gelen 2,7 kHz’lik, kare dalga şeklindeki ışınlar fototransistör tarafından algılanır.
Sürekli olarak iletim kesim olan fototransistörün kolektöründe verici frekansının aynı değerde bir kare dalga oluşur. Bu kare dalgalar 4,7 mF’lık kondansatör ve 1N4001 diyodu tarafından doğrultulur. DC akım ile ise T3 transistörü iletime sokulur.

Fototransistörlü ışığa duyarlı devre

Devrede fototransistöre ışık geldiğinde bu eleman iletime geçerek BC547 transistörünü iletime sokar. BC547 iletim olunca röle çeker ve lamba yanar. Fototransistöre gelen ışık kesildiğinde röle ilk hâline geri döner. R1 trimpotuyla devrenin çalışması istenen aydınlık şiddetinin değeri ayarlanabilir. Görüldüğü üzere verilen devre gün ışığına duyarlı olarak çalışmaktadır. Bu devrenin sadece enfraruj ışınlara karşı duyarlı olmasını istersek fototransistörün mercek kısmını koyu renk şeffaf plastik ile kapatmamız gerekir. Bunu yaptığımız zaman fototransistör sadece enfraruj diyotlu vericiler tarafından yayılan ışınları algılar.

Örneğin bir odaya alarm kurmak için ne yapmamız gerektiğini düşünelim. Bu işlem yapılırken
odanın bir tarafına mini bir enfraruj diyotlu verici devresi monte edilir. Bu vericinin tam karşısındaki duvara ise şekil 3.22’deki devre yerleştirilir. İki devre arasına bir cisim girdiği anda fototransistöre gelen enfraruj ışınlar kesilir. Bu ise, fototransistörün BC547 transistörünü kesime sokmasına yol açar. Kesime giden BC547 rölenin kontaklarının konumunu değiştirir ve yanmakta olan lamba söner.

Enfraruj ışınlara duyarlı verici ve alıcı devresi

Verilen şemada 555’in çıkışında bulunan enfraruj led ışın yaydığında fototransistör iletime geçer. T1 iletime geçtiğinde T2’nin beyz polarması azalır ve bu eleman kesime gider. T2 kesime girince T3’ün beyz polarma gerilimi artar ve bu eleman iletime geçerek röleyi çalıştırır.

Optokuplörlü uzaktan kumanda devresi

Optokuplörler gelişmiş elektronik devrelerde (TV, PLC cihazı, bilgisayar vb.) yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu elemanların sağladığı en önemli avantaj iki ayrı devreyi birbirinden elektriksel olarak yalıtmasıdır. Yani kumanda devresi, güç devresinden hiç etkilenmez. Kumanda devresinde ortaya çıkan elektriksel değişiklikler ışığa dönüşür ve güç devresini kontrol eden ışık algılayıcı elemanı sürer.

S anahtarı kapatıldığında enfraruj diyot ışın yayar. Bu ışınlar fototransistörü sürer. İletime geçen fototransistör ise BC547’yi tetikleyerek rölenin çalışmasını sağlar.

Elektronik devre şemaları internet üzerinde paylaşılan çeşitli kaynaklardan (pdf, doc vs) ayıklanıp siteye aktarılmıştır. Emeği geçen hazırlayan kişilere teşekkürler.